สวนธรรมชาติ

โดยสุพจน์  ภาโนมัย

        บ้านดงเมืองในอดีต  เป็นดงทึบเต็มไปด้วยต้นไม้ใหญ่นานาพันธุ์  เช่น ไม้เต็ง  ไม้แดง  ไม้ยาง    ไม้พันชาติ  ไม้ค้างคาว  กระเบาลิง มะขามไก่  และสมุนไพรนานาชนิด  เป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์ป่า  โดยเฉพาะลิงซึ่งเล่าขานกันมาว่าเป็นลิงของเจ้าปู่  ไม่มีใครกล้าทำร้าย  เกาะดอนแก้วและดงขวาง  แนวเชื่อมป่าดงเมือง  ซึ่งอยู่ทางด้านทิศใต้  ก็เป็นถิ่นที่อยู่ของฝูงสัตว์เหล่านี้  โดยอาศัยหนองหานต้นลำน้ำปาว  อันอุดมสมบูรณ์ด้วยพืชพันธุ์ธัญญาหาร  หล่อเลี้ยงชีวิตด้วยความสงบสุขตลอดมา

  

          ปัจจุบันสวนธรรมชาติหรือสวนลิง  เป็นสวนสาธารณะคู่บ้านคู่เมืองกุมภวาปี ถ้าเอ่ยนามสวนธรรมชาติผู้คนอาจไม่รู้จักเท่าใด  แต่ถ้าพูดว่าสวนลิงจะเป็นที่รู้จักโดยทั่วไป  สาเหตุที่เรียกว่าสวนลิงเนื่องจากว่า  สถานที่แห่งนี้เป็นที่อยู่ของลิงแต่ไหนแต่ไรมาแล้ว  อยู่มาก่อนตั้งเมืองกุมภวาปี  บ้านดงเมืองเดิมชื่อบ้านดงลิง  แต่ผู้คนนำความเจริญมาสู่บ้านดงลิง  จึงเปลี่ยนชื่อใหม่เป็นบ้านดงเมือง 

          สวนธรรมชาติ (สวนลิง) กุมภวาปี  มีพื้นที่ประมาณ 16  ไร่เศษ  ตั้งอยู่หมู่ที่ 9  บ้านดงเมือง  ตำบลกุมภวาปี (เดิมคือตำบลตูมใต้)  ซึ่งอยู่ในเขตสุขาภิบาลตูมใต้ (ปัจจุบันเทศบาลตำบลกุมภวาปี) สวนธรรมชาติเดิมอุดมไปด้วยพันธุ์ไม้นานาชนิด  โดยเฉพาะไม้ค้างคาวและไม้กระเบาลิง  จะมีมากกว่าไม้ชนิดอื่นๆ  สันนิษฐานว่าจะเป็นไม้ที่มีมาแต่ดั้งเดิมและเป็นที่อยู่อาศัยของลิงคู่กับสวนธรรมชาติ

          ลิงปกติอาศัยอยู่ในป่า  แต่ลิงกุมภวาปีอาศัยอยู่ในเมือง  โดยมีสวนธรรมชาติเป็นบ้านหรือที่พักพิงอยู่มาแต่ไหนแต่ไรมา  ปัจจุบันมีลิงอยู่กว่า 500 ตัว  ซึ่งในแต่ละปีมีการขยายพันธุ์บ้าง  ล้มตายไปบ้าง  ในการดูแลนั้นสุขาภิบาลตูมใต้ (ปัจจุบันเทศบาลตำบลกุมภวาปี) ได้ปรับปรุงบริเวณสวนธรรมชาติให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชน  โดยดูแลรักษาความสะอาดมาโดยตลอด  นอกจากจะเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนแล้ว  สวนธรรมชาติยังใช้เป็นสถานที่จัดงานประเพณีต่างๆอีกด้วย  เช่น  งานประเพณีสงกรานต์  งานประเพณีแห่เทียนพรรษา  เป็นต้น 

          ลิงในสวนธรรมชาติผู้เฒ่าผู้แก่เล่าขานว่าเป็นลิงอาถรรพ์  เป็นลิงเจ้าปู่  มีผู้พยายามจะขโมยเอาลูกลิงไปเลี้ยง  โดยเปิดประตูรถยนต์ไว้และวางอาหารไว้ข้างในรถ เมื่อลิงเข้าไปก็ปิดประตูรถกันไว้จับลิงได้สมใจ แต่ก็นำไปได้ไม่นาน  ต้องนำมาส่งคืนสวนธรรมชาติ  เพราะมีเหตุอาเพศเกิดขึ้น 

          ลิงในสวนธรรมชาติที่สังเกตมี สามก๊กใหญ่ๆ ก๊กแรกคุมพื้นที่ด้านหน้าสวนธรรมชาติ  ก๊กที่สองคุมพื้นที่ด้านตะวันออก  ก๊กที่สามคุมพื้นที่ด้านทิศตะวันตก  แต่ละก๊กจะมีจ่าฝูงและออกหากินในแต่ละพื้นที่ไม่ก้าวก่ายกัน  และอาจมีบางครั้งที่มีการกระทบกระทั่งกันบ้างซึ่งจะไล่กัดกันอุตลุดเหมือนกัน  แต่ก็จบลงไปด้วยดี

          สวนธรรมชาติในปัจจุบันได้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม  โดยเปลี่ยนแปลงไปทางที่ดี  ต้นไม้ต่างๆที่เห็นหนาตาในอดีต ปัจจุบันได้ดูบางตาลงไปบ้าง  เนื่องจากมีอายุหลายร้อยปี  ส่วนมากโค่นล้มลง  เพราะลำต้นเป็นโพรง  และถูกกระแสลมพัดโค่นล้ม  ผู้รับผิดชอบได้ปลูกต้นไม้ทดแทนทุกปีแต่ก็ไม่พ้นมือเท้าของลิง จะเห็นได้ว่าสวนธรรมชาติในปัจจุบันได้มีการปรับปรุงด้านอาคาร  สถานที่  มีสนามกีฬา  เพื่อให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนอย่างแท้จริง  นอกจากนี้ยังมีความมุ่งหวังว่าจะให้คนกับลิงปรับตัวให้เข้ากันได้นั่นเอง  เพื่อจะได้รักษาเอกลักษณ์เอาไว้เพื่ออนุชนรุ่นหลังสืบไป  ให้สมดังคำขวัญของอำเภอกุมภวาปีที่ว่า  กุมภวาปีเมืองน้ำตาล   อุทยานวานร   ดอนแก้วพุทธสถาน  หนองหานสายธารแห่งชีวิต  ธรรมชาติวิจิตรทะเลบัวแดง